Terminy kalibracja i wzorcowanie, choć brzmią podobnie, to jednak w praktyce oznaczają różne procesy i mają odmienne cele. Czy wiesz, kiedy stosować każdy z nich, aby zapewnić wysoką wiarygodność pomiarów?
Spis treści
Na czym polega kalibracja?
Kalibracja przyrządów pomiarowych to proces, w którym sprawdza się, czy przyrząd pomiarowy pokazuje prawidłowe wyniki. Polega na porównaniu wskazań urządzenia z wartością odniesienia, na przykład ze wzorcem, który ma znaną i dokładną wartość lub normą. Jeśli wskazania różnią się od wartości wzorcowej, przyrząd należy odpowiednio ustawić lub wyregulować, aby zapewniał wiarygodne i powtarzalne wyniki w codziennym użytkowaniu.
Czym jest wzorcowanie i dlaczego nie jest tym samym co kalibracja?
Wzorcowanie to proces, w którym przyrząd pomiarowy porównuje się z dokładnym wzorcem o znanej wartości, aby określić jego rzeczywistą dokładność. Nie polega na ustawianiu czy regulacji przyrządu, lecz na stwierdzeniu, jak bardzo jego wskazania odpowiadają wartościom wzorcowym.
Wyniki wzorcowania zapisuje się w świadectwie wzorcowania przyrządów pomiarowych, które potwierdza, że narzędzie jest dokładne i zgodne z obowiązującymi normami.
Kalibracja a wzorcowanie – kluczowe różnice
Proces kalibracji nie kończy się wydaniem formalnego dokumentu potwierdzającego zgodność z normami, jak ma to miejsce przy wzorcowaniu. Jej głównym celem jest zapewnienie, że przyrząd w codziennym użyciu będzie dawał wiarygodne i powtarzalne wyniki.
Dzięki wzorcowaniu natomiast uzyskuje się oficjalne potwierdzenie dokładności przyrządu w postaci świadectwa wzorcowania suwmiarki lub innych przyrządów pomiarowych. Jest to częsty wymóg w trakcie audytów jakości, niezbędny do spełnienia norm przemysłowych.
Co oznacza dostosowanie przyrządu podczas kalibracji i kiedy można je przeprowadzić?
Dostosowanie przyrządu w trakcie kalibracji polega na takim wyregulowaniu jego ustawień, aby wskazania były zgodne z wartościami wzorcowymi. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy procedury i wymagania techniczne dopuszczają ingerencję w urządzenie. W innych przypadkach kalibracja sprowadza się wyłącznie do sprawdzenia i porównania wyników.
Certyfikat kalibracji a świadectwo wzorcowania – czy oznaczają to samo?
Nie, certyfikat kalibracji i świadectwo wzorcowania to dwa różne dokumenty. Certyfikat kalibracji potwierdza, że przyrząd pomiarowy został kompleksowo sprawdzony i w razie potrzeby odpowiednio ustawiony.
Z kolei świadectwo wzorcowania PCA (Polskie Centrum Akredytacji) to oficjalny dokument stanowiący dokumentację rzeczywistej dokładności przyrządu w porównaniu ze wzorcem o znanej wartości i jest formalnym potwierdzeniem zgodności z normami metrologicznymi.
Zawiera wyniki porównania wskazań przyrządu z wzorcem o znanym, wysokim poziomie dokładności, wraz z podaniem niepewności pomiaru.
Wzór świadectwa wzorcowania z laboratorium PCA
Legalizacja a wzorcowanie – znaczenie dla dokładności pomiarów
Legalizacja polega na oficjalnym potwierdzeniu, że przyrząd spełnia wymagania określone przepisami prawa i może być dopuszczony do użytku w określonym zakresie.
Wzorcowanie natomiast określa rzeczywistą dokładność narzędzia poprzez porównanie jego wskazań ze wzorcem, co jest niezbędne do audytów jakości i kontroli spójności pomiarowej.
Dzięki obu procesom użytkownik może mieć pewność, że pomiary są zarówno zgodne z wymaganiami prawnymi, jak i wiarygodne pod względem technicznym.
Świadectwo legalizacji a świadectwo wzorcowania
Świadectwo legalizacji potwierdza, że urządzenie spełnia wymogi prawne i może być używane w oficjalnych pomiarach, np. w handlu czy kontroli urzędowej.
Świadectwo wzorcowania dokumentuje rzeczywistą dokładność przyrządu poprzez porównanie jego wskazań ze wzorcem i jest wykorzystywane głównie w audytach jakości oraz procesach zapewnienia spójności pomiarowej.
Kto może wystawić świadectwo wzorcowania?
Świadectwo wzorcowania może wystawić wyłącznie laboratorium posiadające odpowiednie kompetencje i wyposażenie, umożliwiające przeprowadzenie pomiarów z odniesieniem do wzorców państwowych lub międzynarodowych.
Najczęściej są to akredytowane laboratoria wzorcujące, które działają zgodnie z normą PN-EN ISO/IEC 17025 i mają potwierdzoną spójność pomiarową.
Świadectwo wzorcowania – ile jest ważne?
Świadectwo wzorcowania nie ma jednej, odgórnie określonej daty ważności. Dlatego w praktyce często to użytkownik przyrządu lub normy obowiązujące w danym zakładzie, decydują, jak często należy je ponawiać.
W przemyśle warto to robić co 6 do 24 miesięcy, w zależności od warunków pracy i intensywności użytkowania urządzenia. Regularne odnawianie świadectwa pozwala utrzymać pewność i spójność pomiarową na odpowiednim poziomie.
Kto odpowiada za wystawienie certyfikatu kalibracji i ile jest ważny?
Certyfikat kalibracji najczęściej wystawia producent urządzenia lub autoryzowany serwis techniczny. W przeciwieństwie do świadectwa wzorcowania miernika lub innych przyrządów pomiarowych, nie ma on jednolitego okresu ważności.
Jego aktualność w dużej mierze zależy od polityki jakości firmy i intensywności użytkowania przyrządu. Kalibrację powtarza się zwykle co 6-12 miesięcy lub częściej, jeśli wymagają tego procedury.
Znaczenie kalibracji i wzorcowania dla spójności pomiarowej w praktyce przemysłowej i laboratoryjnej
W praktyce przemysłowej i laboratoryjnej zarówno kalibracja, jak i wzorcowanie są niezbędne dla utrzymania spójności pomiarowej. Kalibracja zapewnia, że przyrządy w codziennym użyciu dają wiarygodne i powtarzalne wyniki, natomiast wzorcowanie potwierdza zgodność przyrządów z obowiązującymi normami i wzorcami.
Metody wzorcowania różnią się w zależności od rodzaju przyrządu i wymaganego poziomu dokładności. Mogą obejmować porównanie z wzorcami odniesienia, użycie urządzeń pomiarowych o wyższej precyzji lub zastosowanie technik optycznych i elektronicznych. Wybór odpowiedniej metody gwarantuje, że wyniki pomiarów będą spójne i zgodne z wymaganiami jakościowymi oraz normami metrologicznymi.
Jakie przyrządy najczęściej się kalibruje, a jakie wzorcuje?
W praktyce przemysłowej i laboratoryjnej zaleca się zarówno kalibrację, jak i wzorcowanie przyrządów pomiarowych, aby utrzymać spójność i wiarygodność wyników.
Kalibracji najczęściej poddaje się przyrządy używane na co dzień do pomiarów, takie jak wagi, mierniki elektryczne, ciśnieniomierze czy suwmiarki.
Wzorcowaniu natomiast najczęściej podlegają przyrządy odniesienia lub te, których wyniki mają kluczowe znaczenie dla jakości produktów i zgodności z normami. Na przykład mikrometry referencyjne, precyzyjne termometry laboratoryjne, wzorce długości, jak również suwmiarki.
Przykłady błędnego stosowania terminów kalibracja, legalizacja i wzorcowanie w dokumentacji
Nieprawidłowe użycie terminów kalibracja, legalizacja i wzorcowanie, może prowadzić do nieporozumień. Na przykład:
- W instrukcji obsługi przyrządu pomiarowego można przeczytać, że urządzenie zostało poddane wzorcowaniu, podczas gdy w rzeczywistości jedynie je skalibrowano, czyli ponownie ustawiono, aby prawidłowo działało w codziennym użyciu.
- W raporcie jakościowym napisano, że świadectwo kalibracji potwierdza zgodność z normami metrologicznymi, podczas gdy formalnie tylko świadectwo wzorcowania daje takie potwierdzenie.
- Inny typowy błąd to użycie pojęcia kalibracja w dokumentach urzędowych, gdzie wymagane jest prawne dopuszczenie narzędzia, czyli legalizacja.
Takie nieścisłości mogą wprowadzać zamieszanie podczas audytów jakości lub kontroli zgodności i utrudniać prawidłowe odczytanie wyników pomiarów.
Infografika: Kalibracja a wzorcowanie – czym się różnią?
Kalibracja i wzorcowanie przyrządów pomiarowych w Faktor
W Faktor oferujemy kompleksowe usługi kalibracji i wzorcowania przyrządów pomiarowych, które pozwalą zachować wysoką dokładność i spójność pomiarową w Twojej firmie. Jeśli chcesz dowiedzieć się, od czego zależy koszt wzorcowania przyrządów pomiarowych, zapoznaj się z innymi artykułami na naszej stronie.
W kolejnych wpisach znajdziesz też praktyczne wskazówki dotyczące wyboru odpowiednich metod i narzędzi pomiarowych. Zapraszamy!
